ab_10c

ปฏิกิริยาไฮโดรไลซิส 

คือ ปฏิกิริยาของสารใดๆ ที่ทำปฏิกิริยาแล้วได้ผลิตภัณฑ์เป็นน้ำกับสารใดๆ

ไฮโดรไลซีสของเกลือ หมายถึง ปฏิกิริยาระหว่างเกลือกับน้ำ ซึ่งเกลือเป็นอิเล็กโทรไลต์แก่

เมื่อละลายน้ำแล้วจะแตกตัวออกเป็นไอออนบวกและลบทั้งหมด ดังนั้นสมบัติของสารละลายเกลือ

จึงขึ้นอยู่กับไอออนบวกและลบในสารละลายนั้น ไอออนบางตัวสามารถทำปฏิกิริยากับน้ำ

และให้ H⁺ หรือ OH^–ได้ จึงเรียกว่า ปฏิกิริยาไฮโดรไลซีส เช่น

สรุปได้ว่า ถ้าไอออนลบของเกลือเกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีสจะทำให้สารละลาย

แสดงความเป็นเบส แต่ถ้าไอออนบวกของเกลือเกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีส จะทำให้

สารละลายแสดงความเป็นกรด หลักในการพิจารณาว่าไอออนลบใดสามารถเกิดปฏิกิริยา

ไฮโดรไลซีสได้ มีหลักพิจารณา ดังนี้

1. ไอออนลบของกรดแก่ เช่น Cl^–, Br^–, I^–, NO₃^– และ ClO₄^– จะไม่ทำปฏิกิริยากับน้ำ

จึงทำให้ไม่มีผลต่อความเป็นกรด – เบสของสารละลาย

2. ไอออนลบของกรดอ่อน เช่น CH₃COO^–, ClO^–, CN^– และ CO₃^2- จะรับโปรตอนจากน้ำ

ทำให้เกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีสได้สารละลายที่มีความเป็นเบส เช่น

หลักในการพิจารณาว่าไอออนบวกใดสามารถเกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีสได้ มีหลักพิจารณาดังนี้

1. ไอออนบวกของโลหะหมู่ IA หรือ IIA (ยกเว้น Be) ได้แก่ Li⁺, Na⁺, K⁺, Mg²⁺, Ca²⁺

 และ Ba²⁺ จะไม่เกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีส รวมถึงไอออนบวกของเบสแก่ทั้งหมดด้วย

2. NH₃⁺ ของเกลือแอมโมเนียม จะเกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีสจึงทำให้สารละลายเป็นกรด

การไฮโดรไลซีสของเกลือ แบ่งออกเป็น 5 ประเภท ดังนี้

1. การไฮโดรไลซีสที่เกิดจากกรดแก่และเบสแก่

เกลือประเภทนี้เมื่อละลายน้ำจะไม่เกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีส เพราะไอออนบวกจากเบสแก่

และไอออนลบจากกรดแก่ต่างก็ไม่ทำปฏิกิริยากับน้ำ จึงทำให้ค่า pH ของสารละลาย

ไม่เปลี่ยนแปลง (เป็นกลาง) คือ มีปริมาณ[H₃O⁺] และ [OH^–] เท่ากัน ดังนั้น pH ของสารละลาย

จึงเท่ากับ 7

2. การไฮโดรไลซีสที่เกิดจากกรดอ่อนกับเบสแก่

เกลือประเภทนี้เมื่อละลายน้ำจะได้ไอออนลบจากกรดอ่อนซึ่งมีสมบัติเป็นคู่เบส

โดยเกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีสกับน้ำได้ OH^– ไอออน ดังนั้นสารละลายจึงมีสมบัติเป็นเบส

(pH > 7) เช่น CH₃COONa  , KCN  , NaClO

 3. การไฮโดรไลซีสที่เกิดจากกรดแก่กับเบสอ่อน

เกลือประเภทนี้เมื่อละลายน้ำจะได้ไอออนบวกจากเบสที่เป็นคู่กรด โดยเกิดปฏิกิริยา

ไฮโดรไลซีสกับน้ำให้ H₃O⁺ ดังนั้นสารละลายจึงแสดงสมบัติเป็นกรด (pH < 7)

ส่วนไอออนลบจากกรดแก่ จะไม่เกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีส เช่น NH₄Cl  , (NH₄)₂SO₄

 4. การไฮโดรไลซีสที่เกิดจากกรดอ่อนและเบสอ่อน

 เกลือประเภทนี้เมื่อละลายน้ำจะได้ไอออนบวกและลบ ไอออนบวกจะเกิดปฏิกิริยา

ไฮโดรไลซีสได้ H₃O⁺ ส่วนไอออนลบจะได้ OH^– ดังนั้นความเป็นกรด – เบสจึงขึ้นอยู่กับว่า

ไอออนบวกหรือลบใดเกิดปฏิกิริยาการไฮโดรไลซีสได้ดีกว่ากัน โดยพิจารณาจากค่าคงที่

ของการแตกตัวของคู่เบส (Kb) หรือของคู่กรด (Ka) เช่น NH₄CN

 เนื่องจาก ค่า Kb > Ka แสดงว่า CN^– เกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีสได้ดีกว่า NH₄⁺

จึงแสดงสมบัติเป็นเบสที่มีค่า pH > 7

5. การไฮโดรไลซีสไอออนลบของเกลือที่เกิดจากกรดพอลิโปรติก

ไอออนลบของเกลือที่เกิดจากกรดพอลิโปรติก เช่น CO₃^2-, PO₄^3- จะเกิดปฏิกิริยา

การไฮโดรไลซีสได้หลายขั้น เนื่องจากสามารถรับ H⁺ จาก H₂O ได้มากกว่า 1 โปรตอน เช่น

Na⁺ ไม่เกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซีส เพราะมาจาก เบสแก่ NaOH ส่วน CO₃^2- (aq)

เกิดปฏิกิริยาการไฮโดรไลซีสได้ 2 ขั้นตอนดังนี้